‘L’estaca’ polonesa, retraduïda.
Dedicat a les famílies d’empresonats injustament.
Dedykowane rodzinom niesprawiedliwie uwięzionych.
Com a reacció als fets d’aquesta tardor de 2017, em vaig trobar no fa gaire mirant de retraduir la versió polonesa de la cançó de Lluís Llach L’estaca. La cançó de Jacek Kaczmarski (Varsòvia 1957 – Gdańsk 2004) va servir d’himne inoficial per al sindicat Solidarność, als anys 80 del segle passat.
No és una traducció: la versió de Kaczmarski és una altra cançó, un altre text i un altre context, però en el fons hi batega el mateix vals en mode menor i la mateixa tensió per ‘tombar’ un poder que semblava omnipotent i etern. I que tanmateix van caure, tant el franquisme, com el comunisme.
Els ‘Murs’ de la Polònia actual i ‘L’estaca’ dels països de llengua catalana segueixen tenint actualitat, cinquanta anys més tard. Per això m’he esforçat a fer-ne una versió cantable, que prioritzi la prosòdia per sobre del significat literal.
Moltes gràcies a Iwona Malecka per la generosa revisió.
W konsekwencji wydarzeń na jesieni 2017 roku podjąłem próbę ponownego przetłumaczenia na kataloński polskiej wersji L’Estaca Lluísa Llacha. Piosenka Jacka Kaczmarskiego (Warszawa 1957 – Gdańsk 2004) była nieoficjalnym hymnem NSZZ Solidarność w latach 80-ych ubiegłego wieku.
To nie było tłumaczenie: wersja Kaczmarskiego jest kolejną pieśnią, innym tekstem i innym kontekstem, ale w tle pulsują te same walce minorowe i to samo napięcie, aby “obalić” władzę, która wydawała się wszechmocna i wieczna. A jednak upadły – zarówno reżim Franco, jak i komunizm.
“Mury” w obecnej Polsce i “Stawka” w krajach katalońskojęzycznych są, po pięćdziesięciu latach, wciąż aktualne. Właśnie dlatego podjąłem próbę stworzenia wersji “do śpiewania”, w której priorytetem jest prozodia, a nie dosłowne znaczenie.
Bardzo dziękuję Iwonie Małeckiej za korektę.
Mury | Murs |
1. On natchniony i młody był, ich nie policzyłby nikt
On im dodawał pieśnią sił, śpiewał że blisko już świt. Świec tysiące palili mu, znad głów podnosił się dym, Śpiewał, że czas by runął mur… Oni śpiewali wraz z nim: |
1. Era inspirat i era jove, davant la gran multitud,
Els enfortia amb una cançó: “Mireu que l’alba és a prop!” Li encenen milers d’espelmes, que cremen per sobre els caps, “Al mur ja li arriba l’hora…”, ells el seguien, cantant: |
Wyrwij murom zęby krat!
Zerwij kajdany, połam bat! A mury runą, runą, runą I pogrzebią stary świat! |
Trenqueu les dents de la paret!
I les cadenes, i el fuet! Els murs ja cauen, cauen, cauen, i el vell món queda enterrat! |
2. Wkrótce na pamięć znali pieśń i sama melodia bez słów
Niosła ze sobą starą treść, dreszcze na wskroś serc i głów. Śpiewali więc, klaskali w rytm, jak wystrzał poklask ich brzmiał, I ciążył łańcuch, zwlekał świt… On wciąż śpiewał i grał: |
2. Ja l’aprenen de memòria, ja la canten sense text,
la melodia, el seu sentit, tremola als caps i en els cors. La canten portant el ritme, amb mans que sonen com trets, l’alba sembla encadenada… ell va cantant i tocant: |
Wyrwij murom zęby krat!
Zerwij kajdany, połam bat! A mury runą, runą, runą I pogrzebią stary świat! |
Trenqueu les dents de la paret!
I les cadenes, i el fuet! Els murs ja cauen, cauen, cauen, i el vell món queda enterrat! |
3. Aż zobaczyli ilu ich, poczuli siłę i czas,
I z pieśnią, że już blisko świt szli ulicami miast; Zwalali pomniki i rwali bruk – Ten z nami! Ten przeciw nam! Kto sam ten nasz najgorszy wróg! A śpiewak także był sam. |
3. Fins que vegeren quants eren, sentint la força i el temps,
i amb la cançó de “l’alba a prop”, es feien seus els carrers; monuments, paviments esbotzats – “Dels nostres, o contra nostre!” “Qui va sol és el pitjor enemic!” P’rò el cantant anava sol. |
Patrzył na równy tłumów marsz,
Milczał wsłuchany w kroków huk, A mury rosły, rosły, rosły Łańcuch kołysał się u nóg… Patrzył na równy tłumów marsz, Milczał wsłuchany w kroków huk, A mury rosły, rosły, rosły Łańcuch kołysał się u nóg… |
Mirà la marxa, tots iguals,
amb el trepig com un rugit, els murs van créixer, créixer, créixer, la cadena es gronxa als peus… Mirà la marxa, tots iguals, amb el trepig com un rugit, i els murs van créixer, créixer, créixer, la cadena es gronxa als peus… |
Jacek Kaczmarski 1978