Esperanto*Cat

El bloc de l’Associació Catalana d’Esperanto

Comunicat d?Esperanto*Cat sobre el tancament de RTVV

Sense categoria
L’Associació Catalana d’Esperanto protesta enèrgicament per la decisió anunciada pel govern valencià de tancar la televisió i la ràdio públiques valencianes, RTVV.
Des del nostre punt de vista com a entitat compromesa en la sostenibilitat lingüística i en la defensa de les llengües amenaçades, en especial la catalana, que és la del nostre país, l’aspecte més greu d’aquest fet no és la pèrdua d’un mitjà de comunicació públic, quan la comunicació és essencial en les societats democràtiques actuals, pèrdua forçada per un govern i un partit tacats per imputacions de corrupció i repetidament denunciats per la seva pèssima administració, sinó que representa la desaparició de l’últim mitjà públic que quedava emetent en la llengua del país, el valencià, també anomenada català.

Primerament, per mitjà d’abús de poder, van forçar el fi de la recepció de la televisió del Principat de Catalunya, TV3, que es podia seguir a tot el País Valencià des de feia 30 anys gràcies als repetidors instal·lats i finançats per la iniciativa de la societat civil. Això en un moment en que la Unió Europea defensa i promou la lliure circulació d’informació per tot el territori de la Unió. Tot seguit han actuat per desmantellar la ràdio i la televisió públiques del País Valèncià fins a decretar-ne el tancament total, passant per damunt del fet que es tracta d’un servei públic pagat per tots els valencians. Ara els ciutadans del País Valencià s’hauran quedat sense cap mitjà de comunicació públic en la seva llengua, la qual cosa és encara més greu perquè els mitjans públics són els que han de garantir la recepció d’informació i programes de qualitat en la llengua del país.

La revista Kataluna Esperantisto al web de RACO

Sense categoria

Els articles de Kataluna Esperantisto, llengua internacional i drets lingüístics, des del 2011 es poden descarregar al web de RACO.

RACO (Revistes Catalanes d’Accés Obert) és un repositori de revistes especializades editades a Catalunya, un projecte del Consorci de Biblioteques Universitàries de Catalunya, del Centre de Serveis Científics i Acadèmics de Catalunya, de la Biblioteca de Catalunya i compta amb el suport de la Generalitat de Catalunya. El seu objectiu és facilitat l’accés d’estudis especialitzats als investigadors i al públic en general. RACO no és tan sols un simple repositori de revistas, sinó que també les indexa, intercanvia informació amb repositoris similars d’altres països i ofereix diversos serveis als usuaris. Actualment acull vora 400 revistes i més de 150.000 articles.

Kataluna Esperantisto va canviar de format el 2011 deixant la seva part de butlletí, que s’edita separadament. Va esdevenir “una publicació semestral en català sobre drets lingüístics, llengües de comunicació internacional, llengües minoritzades i la història i actualitats de l’esperanto i d’altres llengües planificades”. Combina articles escrits expressament per a la revista amb traduccions d’articles d’altres llengües. La separació de la part de butlletí i de la part especialitzada tenia com a objectiu, entre d’altres, ser acceptada RACO i així fer més visible el moviment esperantista. El seu contingut, des d’ara, apareix en un dels cercadors habituals dels científics catalans

Evidentment, la revista encara es pot consultar i descarregar al web de l’Associació Catalana d’Esperanto.

L?Associació Catalana d?Esperanto amb els mestres de les Illes en vaga

Sense categoria

A les Illes Balears tenim un govern autonòmic governat pel Partit Popular amb majoria absoluta. Aquest govern s’ha proposat entre d’altres desastres acabar amb la cultura i amb l’ensenyament en català. Per això, van intentar un sistema de “lliure elecció de llengua” segons el qual les famílies podien triar la llengua del primer ensenyament dels infants i varen fer molta pressió perquè la llengua triada fos el castellà. Malgrat els esforços i diners públics que hi varen dedicar, les famílies es varen decantar pel català amb una aclaparadora majoria del 90%. Per sortir-se amb la seva es varen treure de la màniga un decret anomenat TIL (tractament integrat de llengües) que obliga a dedicar una tercera part del temps escolar a cadascuna de les llengües (català, castellà, anglès). Aquest decret, fet amb precipitació i de manera barroera, té com a objectiu ocult acabar amb el protagonisme de la llengua catalana a l’ensenyament i compta amb l’oposició de mestres, professors, associacions de pares i mares, associacions de directors, tots els sindicats amb representació en ensenyament, experts de la Universitat de les Illes Balears, associacions culturals, partits polítics, etc. És tan inadmissible el decret, tant en els aspectes formals com en els de contingut, que abans de començar el curs el Tribunal Superior de Justícia de les Illes Balears n’ordenà la suspensió cautelar. El mateix dia que va sortir aquesta ordre, el govern es va reunir d’urgència per aprovar un nou decret que obliga al trilingüisme als centres educatius per a aquest mateix curs.

Aquest fet va encendre la comunitat educativa i tota la societat perquè va quedar clar que tenim un govern que per aconseguir els seus plans és capaç de burlar fins i tot el poder judicial.

A partir d’aquí ha començat el curs més convuls que es pot recordar: una gran majoria de mestres en vaga indefinida, concentracions, manifestacions i actes cada dia, les famílies i els infants perjudicats, tres directors d’instituts de Maó expedientats, alumnes de secundària retinguts per la policia… però tot amb una majoria social important que ha vist atacat el sistema democràtic per part del govern i clama per mantenir els pilars necessaris que garanteixin els drets socials.

Si voleu ajudar econòmicament els mestres en vaga, podeu fer-ho a:

CAIXA DE RESISTÈNCIA PER A LA VAGA INDEFINIDA DELS TREBALLADORS I TREBALLADORES DE L’EDUCACIÓ DE LES ILLES BALEARS.

Gestionada per l’STEI Intersindical i Enllaçats per la Llengua

Banc Sabadell
Oficina carrer 31 de desembre, Palma
c.c. 0081 0268 24 0001564159

Fons únicament destinats als treballadors i treballadores en vaga.

STEI Intersindical, sindicat convocant de la vaga indefinida i del comitè negociador de la plataforma reivindicativa amb l’administració.

 

PER UNA EDUCACIÓ DE QUALITAT, INCLUSIVA I EN CATALÀ.

DOCENTS EN LLUITA. PROU DE RETALLADES. NO DECRET AL TIL!

A l’Ateneu Roig de Gràcia

Sense categoria
L’Ateneu Roig va acollir el passat 13 de juny la xerrada esperanto: una llengua per al 99%? L’acte va comptar amb la participació d’una vintena de persones provinents de diversos col·lectius graciencs, que van generar un debat vibrant i constructiu al voltant de la idea d’una llengua auxiliar internacional en el món d’avui.

Algunes intervencions van emfatitzar que vivim en el moment on probablement hi hagi el número més gran de parlants de l’esperanto de la història, estesos pràcticament per tot el món i que, per tant, la situació sembla molt més favorable que quan Zamenhof va presentar la seva proposta, una més entre centenars d’intents de llengües auxiliars. Tanmateix, d’altres van assenyalar l’evolució de l’anglès des de la Segona Guerra Mundial, que palesa una realitat diferent a la que s’imaginava l’oftalmòleg jueu.

Els assistents van reflexionar sobre diferents aspectes de la llengua internacional, com la seva facilitat o el seu valor propedèutic, compartint experiències tant des del punt de vista de l’aprenentatge com del seu ensenyament.

Durant l’acte, es va recordar la importància de mantenir viva la memòria dels diversos col·lectius que la vila de Gràcia havia tingut en el món esperantista previ a la Guerra Civil, com el grup “Paco kaj Amo” (Pau i Amor), del qual es van projectar fotografies emblemàtiques i emotives.

Xavier Alcalde
www.esperanto.cat

L’Associació Catalana d’Esperanto condemna la perversa i ridícula nova llei lingüística d’Aragó que no només va contra els drets lingüístics sinó que se’n burla

Sense categoria
L’Associació Catalana d’Esperanto (Esperanto*CAT) condemna de manera enèrgica la derogació de la Llei de llengües d’Aragó i la perversa i ridícula denominació de LAPAPYP i LAPAO a l’aragonès i al català respectivament, llengües amenaçades que entren en un periode greu d’extinció. Ens preguntem també per què no ha canviat de nom el castellà.

La comunitat acadèmica internacional sap que les llengües pròpies de la comunitat autònoma d’Aragó són l’aragonès, el català i el castellà.

La Carta Europea de les Llengües Regionals o Minoritàries compromet les autoritats (articles 7.1.b i 7.1.e) a respectar l’àrea geogràfica de cada llengua i les relacions entre els territoris en què es parla. El Comitè de Ministres del Consell d’Europa ha recomanat (el 2005 i el 2008) a l’Estat espanyol que apliqui un marc jurídic específic que protegeixi el català i l’aragonès de l’Aragó, usant exactament aquestes denominacions.

Seguint les passes de l’Institut d’Estudis Catalans, Esperanto*CAT dóna suport a la declaració que les entitats agrupades sota el nom d’Iniciativa Cultural de la Franja han fet sobre l’afer.

Manifestem el nostre suport als 45.000 parlants de català i als 20.000 parlants d’aragonès, que acaben de patir un revés als seus drets lingüísics i denunciem el cinisme i el sarcasme, per no dir humor negre, amb el que el Partit Popular, amb el suport del PAR, està duent a terme aquest lingüicidi ridiculitzant.

Saludem tots els catalanoparlants de la Franja i els aragonesoparlants d’Aragó, així com tota la gent amb consciència lingüística del país, que ha fet literatura, audiovisuals, revistes, diaris, teatre, còmics i han treballat per portar la llengua pròpia a l’escola. Els mostrem el nostre reconeixement per la feina feta i els encoratgem a seguir endavant amb llur tasca, si cal, desobeint la llei; una llei injusta i ridícula que no només va contra els drets lingüístics –per tant drets humans–, sinó que a més a més se’n burla.

Kataluna Esperanto-Asocio kondamnas la perversan kaj ridigan novan lingvan le?on de Aragono kiu, rekte atakas la lingvajn rajtojn kaj primokas ilin

Kataluna Esperanto-Asocio (KEA) energie kondamnas la nuligon de la ?isnuna le?o pri lingvoj de Aragono kaj la novan aprobitan kiu perverse kaj ridige nomigas la katalunan LAPAO* kaj la aragonan LAPAPYP*. Ni anka? demandas kial la nomon de la hispana lingvo ne ?an?i?is.

La internacia akademia komunumo scias, ke la propraj lingvoj de la a?tonoma komunumo Aragono estas la aragona, la kataluna kaj la hispana.

La E?ropa ?arto pri Regionaj kaj Minoritataj Lingvoj enga?igas la a?toritatojn (en la artikoloj 7.1.b kaj 7.1.e) respekti la geografian areon de ?iu lingvo kaj la rilatojn inter ties teritorioj. La Komitato pri Ministroj de la E?ropa Konsilio rekomendis al Hispanio (en 2005 kaj en 2008) starigi juran kadron specifan por protekti la katalunan kaj la aragonan en Aragono, nomante tiujn lingvojn per ties nomoj.

Ni sekvas la iniciaton de la Akademio de la kataluna lingvo (Institut d’Estudis Catalans), kaj tial KEA subtenas la ?i-rilatan deklaron de la asocioj kunigitaj sub la nomo Iniciativa Cultural de la Franja.

Ni manifestas nian subtenon al la 45 000 katalunlingvanoj kaj al la 20 000 aragonlingvanoj, kiuj suferis fortan frapon kontra? siaj lingvaj rajtoj kaj ni denoncas la cinikismon kaj sarkasmon, e? nigran humuron, per kiu la Popola Partio, subtene de la Aragona Regionisma Partio, plenumas tiun hontigan lingvomortigon.

Ni salutas la katalunlingvanojn kaj la aragonlingvanoj de Aragono, kaj ?iujn lingvokonsciajn homojn de tiu lando, kiuj kreis verkojn, filmojn, revuojn, ?urnalojn, teatra?ojn, komiksojn kaj laboris por alporti la lokajn lingvojn al la lernejoj. Ni salutas la laboron de ili plenumitan kaj ni kura?igas ilin da?rigi tiajn taskojn, se necese, per malobeo de la le?o; maljusta kaj ridinda le?o kiu atakas la lingvajn rajtojn –do, homajn rajtojn–, kaj kiu primokas ilin.

_____
*
LAPAO: Hispanlingva siglo por Aragona Lingvo Propra de la Orienta Areo, anstata?a le?a nomo por la kataluna.

LAPAPYP: Hispanlingva siglo por Aragona Lingvo Propra de la Pirenea kaj Anta?pirenea Areo, anstata?a le?a nomo por la aragona.

20 d’abril: Espriu en esperanto

Sense categoria
Divendres 20 d’abril a les 20:30 al bar occità, Jan Petit, de Gràcia, carrer Guilleries 17, Barcelona, commemorarem a la nostra manera l’any Espriu. Homenatjarem el poeta de Sinera per mitjà de les seves traduccions a l’esperanto, projectant-ne la versió original en català.

www.esperanto.cat

Aprovat el primer Tractat Internacional de Comerç d’Armes

Sense categoria
Dimarts passat es va aprovar a les Nacions Unides el primer Tractat internacional de Comerç d’Armes (TCA) de la història. En sessió de l’Assemblea General de l’ONU, el tractat va ser aprovat per una aclaparadora majoria de països: 155 a favor, 3 en contra i 22 abstencions. Les dades d’aquest comerç són esfereïdores. Cada minut mor una persona a conseqüència de la violència armada, en un negoci que mou més de 70.000 milions de dòlars l’any.

La votació arribava tot just una setmana després que no hi hagués hagut consens a la Conferència Final sobre el TCA. Si a l’estiu passat eren els Estats Units d’Amèrica els qui bloquejaven l’acord, enguany eren Iran, Corea del Nord i Síria els qui endarrerien l’aprovació del primer document legalment vinculant, que servirà per posar fre al descontrol de les armes.

El proper 3 de juny s’obrirà per a signatura i entrarà en vigor 90 dies després de que s’assoleixin les primeres 50 ratificacions.

Neix Tutmonde.org, la primera botiga virutal en esperanto

Sense categoria
Diumenge passat, 24 de febrer, es va presentar el projecte Tutmonde.org. Es tracta d’una botiga virtual ambiciosa amb diversos productes en esperanto: samarretes, adhesius, i ben aviat calendaris, banderes i d’altres.

Creat al País Valencià, Tutmonde.org és una interessant botiga per als amants de la llengua interenacional que ofereix tota mena de merxandatge a bon preu. Han anunciat que faran descomptes a col·lectius esperantistes.

“Donarem cada any el 10% dels beneficis al projecte esperantista que els usuaris hagin votat, aviat n’informarem al web” ha declarat l’equip de Kreanto Servoj, que treballa amb programari lliure, bàsicament Drupal i Commerce, i que aniran regularment informant sobre notícies, esdeveniments, productes i descomptes.

A part del web de Tutmonde.org, es pot seguir el projecte per Facebook i per Twitter.

El sindicat COS dóna suport a l’esperanto

Sense categoria
El 2 de febrer passat va tenir lloc a València la primera part del VIII Congrés de la Coordinadora Obrera Sindical (COS), on s’hi va aprovar una moció de suport a l’aprenentatge, la difusió i l’ús de l’esperanto com a llengua internacional.

L’any passat, aquest sindicat dels Països Catalans, va editar una petita gramàtica de la llengua internacional que es va esgotar ben aviat, segons fonts del sindicat, la tornaran a editar.

Fa pocs mesos, la COS es va afiliar a la Federació Sindical Mundial.

21 de febrer, dia internacional de la llengua materna

Sense categoria
El Dia internacional de la llengua materna fou proclamat per la Conferència general de l’Organització de les Nacions Unides per a l’Educació, la Ciència i la Cultura (UNESCO) el novembre de 1999.

L’origen de la iniciativa sorgeix del poble de l’actual Bangla Desh, que el 21 de febrer 1952 va veure morir a mans de la policia pakistanesa uns joves que es manifestaven pacíficament pel drets lingüístics de la nació bengalí[1]. En aquell moment, Bangla Desh formava part d’un dels estats —el Pakistan— creat a partir de les restes de l’imperi britànic a l’Índia i on convivien dues comunitats lingüístiques, la urdú (al Pakistan Occidental) i la bengalí (al Pakistan Oriental). Des del naixement del Pakistan, els dirigents del país —predominantment originaris del Pakistan Occidental, l’actual Pakistan— planificaren «colonitzar» el poble del Pakistan Oriental culturalment i política. El règim despòtic, des del Pakistan urdú, es negava a reconèixer el bengalí com a llengua oficial i pretenia imposar l’urdú als 70 milions de parlants de bengalí de l’actual Bangla Desh. La consigna era «L’urdú i només l’urdú, serà la llengua d’estat del Pakistan»[2]. Això va fer néixer el moviment per la llengua bengalí que, arran dels incidents d’aquell 21 de febrer, va cristal·litzar una de les poques revolucions al món —si no l’única—  l’únic propòsit de la qual fou preservar el dret a parlar una llengua.

Així doncs, tot i dir-se “de la llengua materna”, es tracta  d’un dia per la defensa dels drets lingüístics dels pobles —de tots els pobles— a parlar i preservar la seva llengua, independentment del nombre de parlants. I això implica una lluita contra qualsevol mena d’imperialisme lingüístic, proper o llunyà, perquè la pèrdua de llengües no només afecta psicològicament els parlants individuals: és una degradació de la civilització i la cultura humanes. És un dany col·lectiu davant el qual no podem restar impassibles.

Des de l’Associació Catalana d’Esperanto fem nostre l’esperit del 21 de febrer bengalí i

  • Defensem l’ús i normalització plena de la llengua catalana arreu del domini lingüístic —de Salses a Guardamar i de Fraga a Maó— tot rebutjant la interferència lingüística políticament dirigida pels estats espanyol i francès com a casos intolerables d’imperialisme lingüístic.
  • Ens solidaritzem amb la lluita i l’esforç que les altres comunitats lingüístiques properes fan per sobreviure als atacs seculars que els estats espanyol, francès i marroquí perpetren amb l’objectiu de minoritzar-les i erradicar-les, entre les quals, l’occitana, la basca, l’aragonesa, la gallega, l’arpitana, la bretona o l’amaziga.
  • Animem a adoptar una actitud positiva i curiosa vers la diversitat lingüística, a) interessant-nos per les llengües dels indrets que visitem tot procurant d’integrar-nos-hi i moderar l’ús de les llengües auxiliars globals i, b) interessant-nos per les llengües dels nouvinguts (sense que això impliqui deixar de compartir-hi el català, com a mètode d’integració i de pervivència de la llengua pròpia)

Així mateix, l’Associació Catalana d’Esperanto, fidel als seus valors i principis, vol refermar públicament el seu compromís amb els drets lingüístics, entesos com a complement indissoluble dels drets humans i, la diversitat lingüística, entesa com a una part essencial de la diversitat cultural.

Tot això sense renunciar al dret a la comunicació plena entre persones de llengües diferents, com a mitjà de superació dels prejudicis i vers la cultura de la pau, proponent l’ús voluntari d’una llengua auxiliar internacional que no ha de ser la pròpia de cap poble —proposem l’esperanto— i no ha d’influir de forma negativa en els usos diaris de les comunitats lingüístiques i s’ha de reservar, mitjançant la conscienciació adequada i unes polítiques lingüístiques adients, per a funcions específiques, per no malmetre l’equilibri ecològic entre aquelles.

Finalment, us convidem a fer vostre l’esperit crític, compromès, pacífic i reivindicatiu del 21 de febrer tots i cadascun dels dies de l’any amb l’objectiu de fer realitat un món on la cooperació substitueixi l’agressió i l’espècie humana, en la seva diversitat, tingui un futur.

________
Notes:
[1] Espéranto-France. La journée de la langue maternelle
[2] Schoel, Tito. Bangla Language Movement

Hispanio kaj Katalunio: ?losiloj de la konstitucia krizo

Sense categoria
La 25an de Septembro en Barcelono, la prezidanto de la ?eneralitato (a?tonoma registaro de la kataluna Princlando), Artur Mas, anoncis plifruigon de la balotoj por la princlanda Parlamento al la 25a de novembro, nur du jarojn post la lastaj balotoj. La sekvan tagon, la Parlamento aprobis senprecendentan rezolucion. La teksto deklaris ke la 30-jaraj klopodoj transformi la hispanan ?taton por ke Katalunio pli bone sin adaptu al ?i jam kondukis la katalunan nacion en senelirejon, el kiu ?in eltiros nur “la rajto je decido” kaj memdispono: “Disponon je propra ?tato hodia? rigardas kiel nemalhaveblan necesa?on kreskanta parto de la katalunaj civitanoj.” Per la rezolucio, la Parlamento admonis la ?eneralitaton okazigi “popolkonsulton” (t.e. referendumon) dum la venonta le?ofara periodo por ke la kataluna popolo mem libere kaj demokrate decidu sian estontecon.

La rezolucion iniciatis la partio ERC (sociale maldekstrema kaj delongege suverenisma), sed la eksterordinara nova?o estas ke ?in subskribis anka? CIU, la konservativa partio de Mas, kiu regis Katalunion de 1980 ?is 2003 kaj denove ekde 2010, ?iam per kristan-demokrata kaj modere a?tonomisma programo, neniam ?is nun montrante inklinon al secesiaj aventuroj. Krom CIU kaj ERC, vo?donis por la rezolucio la partioj SI (radikale suverenisma) kaj ICV (ekskomunisma-verda-feminisma). Dume, PSC (socialisma, a?tonomisma, en federaciaj rilatoj kun la hispanaj socialistoj) sin detenis, kaj vo?donis malfavore la partioj PPC (dekstrema, bran?o de la Popola Partio reganta Hispanion per absoluta plimulto de 2011) kaj C’s (hispanisma kaj dependisma). Entute, 84 favoraj vo?oj, 21 malfavoraj, kaj 25 sindetenoj. Neniam anta?e la suverenismo sin montris plimulto en la Parlamento. Dum la tuta balotkampanjo, Mas petis vo?donojn por atingi eksterordinaran plimulton kiu klare montru la apogon de la amasoj al suverenismo kaj faciligu al CIU la plenumon de la rezolucio.

 

Ka?zoj

 

Kio spronis ?i tiun epokfaran revolucion? La rekta ka?zo estis giganta manifestacio kiu okupis la stratojn de Barcelono la 11an de septembro. Tiu estas la nacia tago de Katalunio, kiam katalunoj solenas sian malvenkon en 1714 kontra? la armeo de la hispana regno kaj sian 300-jaran rezistadon al la klopodoj neniigi ilian identecon. La ?i-jaran manifestacion partoprenis unu miliono kaj duono da homoj la? estimoj de la urba polico, farante ?in eble la plej granda en la historio de nur 7-miliona Princlando. ?in organizis neregistara organizo sub la devizo “Katalunio, nova ?tato de E?ropo”. Krome, ?iu partoprenanto sendis klaran mesa?on: ?ie la a?data kanto estis “indepèndencia” (sendependi?o) kaj ?ie vidi?is ne la tradicia, oficiala kataluna flago (kvar ru?aj strioj sur flavo) sed ties suverenisma versio, la estelada (kun blanka stelo sur blua triangulo, inspirite de la kuba kaj porto-rika naciaj flagoj), apud ne malmultaj e?rop-uniaj flagoj.

 

Ekonomia senelirejo

 

Nur du tagojn poste, Mas iris Madridon por diskuti kun la hispana prezidanto Rajoy la projekton de’fiska interkonsento’ aprobitan de la Parlamento anta? la somero. Tiu ?i propono estis delonga revo de la katalunoj, kiuj volus mem kolekti impostojn en sia teritorio kaj sendi Madridon nur pagon de servoj ne transdonitaj al la a?tonoma registaro. Tian memstaran fiskon e?skoj ?uas de la jaro 1878, dum la impostojn kolektatajn en aliaj a?tonomaj komunumoj la hispana registaro redistribuas la? la aprobitaj ?tat-bu?etoj kaj la balot-interesoj de la partio reganta en Madrido. Rekte rilataj demandoj koncernis la fiskan malekvilibron inter komunumoj kaj la nivelon de investado de la ?tato pri katalunaj infrastrukturoj. La unuan de Decembro de 2007, pro longa ?eno da urbaj senlumi?oj kaj fervojaj misfunkcioj da?ranta ekde la somero, 200.000 homoj (duonmiliono la? la organizintoj) manifestaciis en Barcelono petante transdonon de fervoja administrado al la ?eneralitato kaj publikigon de datumoj pri la fiska bilanco inter komunumoj. Tion lastan plenumis la hispana registaro, per unua fojo, la 15an de Julio de 2008. Tiam evidenti?is ke la katalunaj komunumoj (Balearoj, Princlando kaj Valencilando) havas la plej grandan fiskan deficiton (14,2%, 8,7%, kaj 6,3% el iliaj malnetaj enlandaj produktoj, respektive), dum aliaj havas profiton (Ekstremaduro, 18%; Asturio, 14,2%; Galegio, 8,2%). La? datumoj de la ?eneralitato mem, la deficito de la Princlando atingas 10%.

 

Sub la frapoj de la krizo, la postulo pri fiska memregado fari?is ur?a bezono. En Decembro de 2011, la ?eneralitato jam tiel malhavis kontanta?on ke komencis prokrasti pagojn al funkciuloj kaj provizantoj. La 28an de A?gusto de 2012, ne povante ricevi krediton de la internaciaj kapital-merkatoj, ?i devis peti ?in de la hispana registaro por pagi siajn ?uldojn, akceptante la riskon ke, se ne plenumos la celatan malpliigon de sia deficito per bu?eto-tondoj (kion ?i certe ne povos), ?i poste devos fordoni la tutan kontrolon de sia bu?eto al Madrido, kaj sekve anka? de sia interna politiko. Por katalunoj, pruntepreni de la hispana registaro kontra? 6%-a interezo la monon de siaj propraj impostoj estis finofara humiligo, kiun hispanaj komunikiloj pliakrigis per tradiciaj kontra?katalunaj ?ikanoj pri malsolidareco kaj monavido. Estas do kompreneble ke la unua publika agado de Mas post la manifestacio estis porti la jam pretitan projekton de fiska interkonsento al Madrido. Tamen Hispanio ne povas permesi al la kataluna Princlando, kiu havas 17% de la hispana lo?antaro kaj produktas kvinonon de la malneta enlanda produkto, la saman liberecon donatan al la du e?skaj komunumoj, kiuj kune havas nur 2,8 milionojn da lo?antoj; madridaj komunikiloj proksimaj al la PP (Popola Partio) e? asertis ke ia ?an?o de la fisko bankrotus Hispanion. Tial la kataluna projekto estis sufi?e modera: anstata? rektan kopion de la e?ska modelo, ?i proponis nur limigon de la fiska deficito al 4%. En 2010, CIU sukcesis en sia balotkampanjo per la promeso reformi la fiskan rilaton kun Hispanio; kiam la 20an de Septembro de 2012 Rajoy absolute rifuzis lian projekton, Mas plenumis sian alian promeson fruigi balotojn okaze de malsukceso. Krome, la rifuzo estigis anta?e neimageblan paradokson: sendependi?o nun ?ajnas malpli utopia ol fiska interkonsento, ?ar ?i ne dependos de la neatingebla hispana bonvolo.

 

Politika senelirejo

 

La ekonomia krizo helpas klarigi kial suverenismo populari?as ?e princlandanoj anta?e kontra?antaj ?in,inkluzive konservativulojn kaj hispanlingvanojn, sed ne komprenigas ?ion. Jam ok aliaj komunumoj devis pruntepreni de la registaro, inkluzive de Balearoj kaj Valencilando, kiuj estas same katalunlingvaj kaj deficitaj, sed regataj de la PP. Tial, oni devas rigardi pli gravaj la politikajn faktorojn, el kiuj ?efe rolas la plurjara batalo pro la princlanda Statuto de A?tonomeco (ties baza le?o). En 2005 la princlanda Parlamento, aprobinte proponon de nova Statuto por anstata?igi tiun de la jaro 1979 kaj atingi pli grandan memregadon, sendis ?in por revizio al la Kortesoj (la du?ambra hispana parlamento); la reviziitan version aprobis princlandanoj per referendumo en Junio de 2006, malgra? tio, ke la Kortesoj estis ?an?intaj a? fortondintaj pli ol duonon de la artikoloj de la origina teksto, kio ka?zis 125.000-homan manifestacion en Barcelono en Februaro de 2006. E? post tia fortondado, la PP tamen en Julio de tiu jaro pledis en la Konstitucia Kortumo kontra? 187 el 242 statutaj artikoloj, rekte ka?zante la nunan politikan batalon.

 

Nepras rimarki do ke la vundi?o de katalun-hispanaj rilatoj ne nur anta?is la ekonomian krizon de 2008, sed anka? ke ekonomiaj postuloj rezultis de politikaj kvereloj, ne inverse. Tial, ekzemple, oni ne manifestaciis en 2007 nur por ke dum sep jaroj Hispanio investu en katalunaj infrastrukturoj la? la kataluna kontribuo al la enlanda malneta produkto, sed pro tio, ke la pledo de la PP atakis la artikolon de la Statuto postulantan ?uste tion. Tial la devizo de la manifestacio estis “Ni estas nacio. Ni decidas pri niaj infrastrukturoj”. Anka? la fiskajn postulojn oni legu la? la pledo, kiu tekstis ke “esenco de solidareco estas … la nepra relativa malri?i?o de la donanto kaj la relativa ri?i?o de la ricevanto”.

 

Por kompreni la politikan militon ?irka? la Statuto, indas memori ke la hispana Konstitucio ne agnoskas la parlamentan suverenecon praktikatan en Britio, Nederlando, a? Finlando, inter aliaj; hispanoj rajtas pledi kontra? ?ia le?o jam aprobita de le?ofaraj institucioj kaj ekvalidi?inta. Kvankam la ju?ista povo aposteriore revizii le?ojn havas teorian bonon, nome, ke ?i faciligas protekton de malplimultoj kontra? la tiraneco de plimultoj, la hispana Konstitucio ne admonas ke la dekdu ju?istoj de la Konstitucia Kortumo estu nomumataj konsiderinte la nacian a? lingvan diversecon de la ?tato, kiel aliflanke faras la konstitucioj de Belgio kaj Svislando. Ankora? pli, ili ne estas nomumataj dumvive kiel en tipaj federaciaj ?tatoj (Usono, Kanado, Barato), sed nur por na? jaroj, kaj ok el ili estas nomumataj de la Kortesoj, kio elmetas ilian renovigon al politikaj premoj.

 

Tial, delonge ekzistis neoficiala aran?o inter la du pli fortaj hispanaj partioj (PP kaj la socialisma PSOE) ke ?iu nomumas duonon de la tribunalo. Tiel estis ?is Februaro de 2007, kiam la PP sukcese manovris por ke la tribunalo mem, per unua fojo en sia historio, sindetenigu unu el siaj membroj, ?uste ?ar li estis konsilinta la ?eneralitaton pri la Statuto. Tiu fatala decido frakasis delikatan ekvilibron kaj turnis la Kortumon en batalkampon.

 

Alia ?losilo de la konstitucia krizo estas ke la hispana Senato ne provizas veran reprezentan ?ambron por la teritorioj. Kvankam la konstitucia proceduro por starigi a?tonomajn komunumojn origine celis kontentigi la delongan deziron je memregado de katalunoj kaj e?skoj, unu post la alia ?iuj hispanaj regionoj uzis tiun eblecon, kaj postulis samajn rajtojn sendepende de siaj faktaj bezonoj; tiun ?eneraligon oni finomis “kafon por ?iuj”. Fine, ekestis 17 a?tonomaj regionoj, el kiuj 11 estas hispanlingvaj. Tial, en la Senato, katalunoj kaj e?skoj estas tiel malatentebla malplimulto kiel en la Kongreso.

 

La venena efiko de tiu “kafo” plej serioze evidenti?is post kiam la reganta PSOE enkondukis novan le?on por ke la parlamentoj de la komunumoj proponu kandidatajn ju?istojn al la Senato, kiu nomumas trionon de la Konstitucia Kortumo, tiel ebligonte pli favoran pritrakton de pledoj kontra? a?tonomaj le?oj. La reformo estis kompleta fiasko: en Septembro de 2008, ok el la komunumoj regataj de la PP simple subskribis la decidon de sia centra stabo, kiu kandidatigis du ju?istojn por la PSOE ideologie neakcepteblajn. Anta? tiu “perversigo de la spirito de la le?o”, la PSOE blokis ilian enoficigon, paralizante la renovigon de la Kortumo kaj pli senkreditigante ?in: la ofico de kvar el la ju?istoj verdiktontaj pri la Statuto post kvar jaroj da atendado kadukis en 2007.

 

Plia ka?zo de senkrediti?o estas eluzo de la Kortumo. La klopodemo atingi vastajn politikajn interkonsentojn, kiu ebligis transiron al demokratio anta? 30 jaroj, jam delonge malaperis, tiel ke kaj PP kaj PSOE konsideras sia rajto pledadon kontra? la la?konstitucieco de ?iu le?o malpla?a al ili, e? se referendumita. En la Kortesoj nur ili vere ?uas tiun privilegion, kiu postulas almena? 50 deputitojn. La kreskanta lavango da pledoj tro?ar?as kaj malrapidigas la Konstitucian Kortumon, kio estigas senton de absoluta jura malcerteco. Ta?ga ekzemplo estas la le?o pri samseksa geedzi?o, kiun la 6an de ?i-jara Novembro la Kortumo verdiktis la?konstitucia post sep jaroj da atendado kaj pli ol 22.000 geedzi?oj.

 

En la kazo de la princlanda Statuto, la Kortumo verdiktis la 28an de Junio de 2010, nuligante 14 artikolojn kaj “interpretante” aliajn 17. La katalunoj ankora? memoris la ofendan resumon faritan de la socialisto Alfonso Guerra pri la revizio de la Statuto en la Kortesoj (“Ni forfikis la Statuton”), sed la verdikto plu certigis ke la PSOE, mem sinkinta en senkrediti?a krizo, ne plu povos efike defendi ilin en Madrido. Fakte, unu el la “progresemaj” ju?istoj nomumitaj de la PSOE transiris al la kontra?-Statuta tendaro: videblas ke kontra?katalunaj sentoj ekzistas en amba? partioj.

 

En malkonsenta opinio, la sola kataluna ju?isto de la Kortumo memorigis ke multaj vortumoj forstrekitaj el la Statuto trovi?as en la statutoj de kvin aliaj komunumoj aprobitaj post la princlanda, inkluzive la memdefinon kiel “nacio”. Tiu novstila “kafo por ?iuj krom la pioniro” ne estis nova?o: en Decembro de 2006, universitata raporto jam rimarkigis ke minimume 79 el la artikoloj de la Statuto kontra?ataj de la PP aperis la?litere kopiitaj en la nova Statuto de Andaluzio kiun la Kortesoj estis ?us aprobintaj per la vo?donoj de la PP. E? tute simila artikolo pri infrastruktura investado ne alarmis la PP-on.

 

Rekta kontra? malrekta demokratio

 

La civitana reago al la verdikto estis fulma. La 10an de Julio neregistara organizo kondukis senprecedentan manifestacion tra la stratoj de Barcelono sub la firma devizo “Ni estas nacio. Ni decidas” malgra? la hezitoj de la partoprenantaj politikistoj mem. La urba polico kalkulis 1.100.000 partoprenantojn kaj la organizintoj 1.500.000, sed madridaj komunikiloj publikigis la kalkulon je 56.000 faritan de ne tre fidinda privata entrepreno. Du jarojn poste ili uzis alian strategion kontra? la dua manifestacio: la silento.

 

La verdikto fari?is turnopunkto montranta kie vere sidas la povo fari le?ojn en Hispanio. Nuntempe, la hispana regno havas dufoje nerektan, delegitan demokration, en kiu civitanoj deputas parlamentanojn kiuj siavice deputas dekdu ju?istojn havantajn la lastan vo?on pri le?oj. Tiu konstitucia krizo jam evidentas ne nur al katalunoj. Kvar el la konservativaj ju?istoj vo?donintaj kontra? la Statuto publikigis malkonsentajn opiniojn por kritiki la aplikitan taktikon pri le?-interpretado. Temas pri netradicia ju?oprincipo, per kiu, anstata? simple deklari vortumon la?konstitucia a? ne, la Kortumo diktas ?ian permeseblan interpreton. Tiun memrajtigon la Kortumo unue enkondukis en Decembro de 2007 por priju?i la novan Statuton de Valencilando. La? la kontra?antaj kortumanoj, interpretaj verdiktoj “rekonstruas la le?on kaj igas ?in diri ion tute alian”; tial, ne nur estigas juran malsekurecon, sed anka? alju?as nekonstitucian le?ofaran povon al la Kortumo.

 

Aliflanke, la ?ajna ?iopoveco de la ju?istoj ne maskas ilian obeon de la partio reganta en Madrido, kiu per tiu ?i konstitucia pu?o fari?is imuna al ?ia kontrolo. Kiu ajn iluzio pri politika sendependeco de la ju?istaro jam formalaperis: nun ?i estas la armita brako de la ekzekutiva povo per kiu la PP rapide plenumas sian celon recentralizi Hispanion. Sub la preteksto de la ur?a ekonomia krizo, nur de Aprilo ?is Julio de 2012 la Kortesoj aprobis sep le?ojn kaj dekretojn kiuj invadas povojn ?is nun delegitajn al la Princlando. La ?eneralitato pledis nur kontra? unu, sciante ke venko en la Konstitucia Kortumo nun estas malprobabla; plie, neniu pledo haltigos ilian tujan ekvalidi?on.

 

Tamen, ?iuj ?i atakoj palas kontra? la skandala le?oprojekto pri edukado publikigita tuj post la princlandaj balotoj, kiu klare certigas ke la motivoj ne estas nur ekonomiaj, sed anka? la konfesita plano de la edukministro Wert por “hispanigi katalunajn lernantojn”. Wert sin pravigis per la signifoplena preteksto ke li nur aplikas la verdikton. Laste, indas memori ke la Kortumo ankora? nun devas verdikti pri tri pliaj pledoj kontra? la Statuto, el kiuj unu koncernas 116 artikolojn.

 

Lingvo: la lasta humiligo

 

La long-atinga le?ofara efiko de la verdikto jam sin montris sur la plej tikla punkto de la Statuto: la lingvo. La lingvopolitiko de Princlando tre apartigas ?in de ?iuj aliaj a?tonomaj komunumoj kaj estas ofte miskomprenata. Plie, pro la simboleco de lingvo, jam en Marto de 2009 Jordi Pujol, prezidinto de la ?eneralitato de 1980 ?is 2003, deklaris ke atako de la Konstitucia Kortumo kontra? la uzado de la kataluna lingvo en lernejoj estus “casus belli” (Latine,’ka?zo de milito’). La pliakri?o de lingvopolitikaj kvereloj en Hispanio estas tiel vasta kaj eksploda temo ke ?i meritus propran artikolon.

 

Sufi?as nun diri ke la 12an de Junio de 2012 la Plejsupera Kortumo verdiktis, aplikante unu el la statutaj artikoloj “interpretitaj” de la Konstitucia Kortumo, ke la ?eneralitato reenkonduku intruadon en la hispana lingvo en ?iuj infanvartejoj kaj elementaj lernejoj, 30 jarojn post la enkonduko de la kataluna. Tion la ?eneralitato rifuzis, kaj la 12an de Septembro, unu tagon post la giganta manifestacio, ?iuj elementaj lernejoj komencis la lernojaron ekster la “konstitucia” le?o, malgra? la minacoj ju?e enketi Mas’on kaj la estrinon de la edukdepartamento. Ili sin ?irmis sub la princlanda le?o pri edukado, pri kies la?le?eco tamen la Konstitucia Kortumo verdiktos pro anta?a pledo de la PP. ?i tiun gravan epizodon forgesigis la ekonomiaj argumentoj de la posta balotkampanjo, sed ?i estas kerna por kompreni la manifestacion kaj la reagon de Mas. Kiel pri ekonomio, anka? sur la eduka kaj lingva kampoj, sendependi?o paradokse fari?is la konservativa alternativo por la registaro kaj la civitanaro, kontra? revoluciaj klopodoj renversi la katalunan a?tonomecon.

 

Konstitucia senelirejo

 

?iu racia leganto jam konkludus ke la hispana Konstitucio petegas reformon por eliri el tiu spiralo da le?oj kaj kontra?le?oj. Fakte, en la ?usaj balotoj la katalunaj socialistoj kampanjis kontra? suvereneco kaj por federacia reformo de la Konstitucio. Tamen, aliaj partioj ridindigis tiun proponon utopia. Unue, pro la nuna ekonomia situacio, Hispanio malfacile povus kontentigi la ekonomiajn petojn de la katalunoj, kiuj estas nerezigneblaj.

 

Due, la PSOE ne apogas la “malsimetrian federacion” proponatan de PSC por solvi la katalunan problemon. La prezidanto de Andaluzio jam apelaciis al “egaleco”, a?gurante ripeti?on de la enviema’kafo por ?iuj’; nenio nova permesas esperi ke ?i-foje la asertoj de Katalunio pri sia unikeco konvinkos la hispanlingvajn regionojn.

 

Trie, malgra? envioj inter politikistoj, la popola opinio ekster Katalunio kaj E?skio pli kaj pli emas kulpigi la a?tonomajn registarojn pro politika korupto kaj la ekonomia krizo. Esploro publikigita en Majo de 2012 montris ke 47,6% el la hispanoj favorus recentralizon, kontra? nur 27,5% kiuj bonvenigus plievoluigon de a?tonomecoj. Anka? ekzistas politikaj partioj (C’s kaj UPD) kiuj favoras reformon ne por plievoluigi sed limigi a? tute forigi ilin.

 

Kvare, aprobo de ordinara reformo de la Konstitucio postulas tri kvinonojn da kortesanoj en amba? ?ambroj; sen konsento de la PP do nenia reformo eblas. ?is nun la Kortesoj reformis nur du artikolojn, en 1992 kaj 2011, amba?foje devigite de e?rop-uniaj partneroj. Tamen, kial la PP konsentus al pli profunda reformo se la nuna Konstitucio kaj ties Konstitucia Kortumo jam perfekte permesas kateni la a?tonomajn komunumojn la?vole?

 

Kvine, eksterordinara reformo (tiu bezona por fari la ?taton federacia a? ?an?i la lingvan re?imon) a? redakto de tute nova Konstitucio necesigas e? pli vastan aprobon de du trionoj, krom forsendo de la Kortesoj, fruaj balotoj, kunvoko de novaj Kortesoj, interkonsento pri nova teksto kaj aprobo per tut-hispania referendumo. Tiu ?i proceduro faras la hispanan Konstitucion eble la plej rigida en E?ropo. Kvankam anka? la konstituciojn de ekzemple Danlando kaj Nederlando povas reformi nur du sinsekvaj parlamentoj, tie nur simpla plimulto estas postulata.

 

Laste sed ?efe, kia ajn reformo ne petita de eksterlando jam sin montris nerealigebla. En 2004, la PSOE venkis en balotoj por la Kortesoj promesinte reformon por sole kaj simple seks-egaligi la heredoregulojn de la monar?eco, kiel poste faris Danlando de 2006 al 2009. Kvankam komence la PP garantiis sian apogon, tamen en 2008, anta? la balda?aj balotoj kaj post la pledo kontra? la kataluna Statuto, evidenti?is ke la plej fajna tu?o de la Konstitucio malfermus la skatolon de Pandoro kaj la pordon al diskuto de kompleta reformo, vekante konflikton inter neakordigeblaj mondrigardoj: monar?ismo kontra? respublikismo, centralizismo kontra? federaciismo, socialismo kontra? kapitalismo.

 

Rezultoj

 

De la komenco mem, Mas deklaris ke fruigo de balotoj estis necesa por ke “la vo?oj de la stratoj fari?u la vo?oj de la urnoj, por sciigi ?u, kiuj ne manifestaciis, tiuj kontra?is kion oni diris tie.” La? li la balotoj estis “plebiscitaj” en la senco ke ili devis pravigi la transiron de CIU al suverenismo. Plie, necesis alta partopreno por rajtigi la tutan proceson: en a?tonomaj balotoj kutime ?i estas pli malalta ol tiu en ?tataj. Je tiu flanko, la rezulto estis kura?iga: ?i kreskis de 58,8% al 69,5%, la plej alta ekde 1984. Tamen, la esperoj de CIU brue frakasi?is: kvankam plu estas la plej vo?donita partio, anstata? gajni la ses deputitojn mankantajn por la absoluta plimulto ?i perdis dekdu kaj malplii?is al 50 (la Parlamento havas 135 se?ojn).

 

La gazetaro de Madrido kaj la hispana registaro moke ?ojis kaj taksis finita la aventuron de Mas, dirante ke la balotoj senkreditigis lin, dispecigis la Parlamenton, kaj malebligis la enoficigon de forta registaro gvidonta sendependi?an proceson. Tamen, indas konsideri ke anta?e la du solaj malka?e suverenismaj partioj (ERC + SI) sumis 14 deputitojn, dum nun la partioj apogantaj memdisponon (CIU, ERC, ICV kaj CUP) sumas 87. Se oni elkalkulas la socialistojn, kiuj subtenas “la?le?an referendumon” sed preferas federaciismon, la dependisma tendaro konsistas el nur 28 deputitoj. La urnoj, do, rajtigis memdisponon je preska? la sama proporcio la? kiu ?i estis aprobita en rezolucio.

 

La ekonomia sie?o

 

Madrido pravas pri tio, ke la nova Parlamento estas apena? regebla kaj ke la enoficigota princlanda registaro malfortos en la alpreno de plej malfacilaj ekonomiaj decidoj; la elspezoj en edukado, hospitaloj, kaj socialaj servoj, kiujn Rajoy fortondas por obei ordonojn el Bruselo, estas ?uste tiuj alju?itaj al la komunumoj. Oni povus argumenti ke la ekonomiaj manovroj de Rajoy por “a?stereco” fakte duoblas kiel politika recentralizado per sufokado de la a?tonomioj, kiuj administras elspezojn sed ne enspezojn, malkiel veraj federacieroj. Certa fakto estas, ke li emas uzi la a?tonomajn registarojn kiel bufron por kontentigi fremdajn kreditorojn ne pagante la politikan prezon de la bu?eto-tondoj. Al multaj, lia rezistado peti eksterlandan ela?eton do ?ajnas vera rezistomilito por senkreditigi kaj renversi a?tonomajn registarojn per la urnoj a? per socia eksplodo. Tiel kompreneblas lia duobla mezurilo por limigi ?tatan kaj komunuman bu?et-deficiton; kvankam en Marto de 2012 la Unio malstre?is la hispanan deficit-limon por la kuranta jaro de 4,4% al 5,3% de la enlanda malneta produkto, kaj en Julio plie al 6.3%, li tamen plu trudas al la komunumoj la limon de 1,5% fiksitan la duan de Marto. Tre ?agrenas katalunojn lia preteksto, ke la komunumoj respondecas pri la neatendita alti?o de la ?tata deficito por 2011 de 8,5% al 8,9% kiel evidenti?is la 17an de Majo, ?ar pri tio kulpas sole tri komunumoj regataj de la PP, inter ili Madrido. Plie, la 11an de Julio li tondis la a?tonoman deficit-limon por 2013 de 1,1% al 0,7%, kio devigos Princlandon duonigi la deficiton en nur unu jaro. Krom sia ekzekutiva povo, la PP uzas anka? sian plimulton en la Kortesoj por plu sufoki la komunumojn; la 29an de Novembro, nur kvar tagojn post la princlandaj balotoj, ?i prezentis en la Senato le?oprojekton por imposti bank-deponojn je 0%. La konfesita celo de tiu ne-imposto estas “unuigi” la impostaron kaj la enlandan banko-merkaton; la suspektata celo estas malhavigi tiun enspezon de tri komunumoj jam aplikantaj ?in kaj aliaj konsiderantaj ?in. En la kataluna kampanjo, tiu imposto estis unu el la ?efaj ekonomiaj proponoj de ERC.

 

Tuj post la balotoj Mas anoncis ke Princlando ne plenumos la deficit-limon por 2012, kaj ke tiu por 2013 necesigos bu?eto-tondojn je 4.000 milionoj da e?roj, pli ol la sumo de tiuj faritaj en 2011 kaj 2012, dum la interkonsento kun la kataluna PP, kiu kunaprobis la bu?etojn de la lastaj du jaroj, ne plu ?ajnas ebla. Anka? la privatigo de publikaj servoj estas ege malpopulara. Se la deficit-limo ne estos plenumata, fine Hispanio eluzos la politikajn kondi?ojn de sia pruntedono al la komunumoj. Rajoy, kiu scias ke la urnoj renversis ?iujn e?ropajn registarojn petintajn ela?eton, evitas tiun riskon por si mem dum volas trudi ?in al la a?tonomaj registaroj, sed oni povus diri ke tiu renverso jam okazis en la katalunaj balotoj. ?iuj maldekstrecaj partioj en la nova Parlamento konscias ke la ?efa ka?zo de la fiasko de CIU en la urnoj ne tiom estas la suverenisma projekto kiom ?ia ekonomia politiko, same kiel nuntempe okazas en multaj aliaj e?ropaj balotoj. ?iuj timas eniri la novan registaron kvaza? estus’la kiso de la Morto’, kaj preferus resti la opozicio. Tamen, ERC, CUP kaj ICV anka? deklaris ke la referendumo estas nemar?andebla kaj ke ?i estas ilia sola komuna programero kun CIU. Tial, povas esti ke la balot-rezultoj igis ?in pli certa ol se CIU atingus plimulton kaj poste ?anceli?us. Por Oriol Junqueras, estro de ERC, estas tre grave ke la prezidanto kaj la opoziciestro kune defendu sendependi?on eksterlande, pro kio ne volas eniri la registaron sed promesas vo?doni en la Parlamento la? la plej ur?aj bezonoj de la lando. Lia rolo nun estas tiel kerna, ke e? la ekonomia politiko de CIU por la nova epoko povus fari?i nerekonebla. Sendepende de tio, ?u la ekonomiaj manovroj de la PP havas ?efe politikajn celojn a? simple obeas la ordonojn de la bankoj kaj la kapitalistoj ?u katalunaj, ?u hispanaj, ?u eksterlandaj, ili jam estigas en Katalunio la senton ke Hispanio sie?as ?in same kiel okazis en 1714, kvankam per ekonomiaj armiloj. Tiu sento kondukas nun al eksterordinara nacia koncentri?o ?irka? komuna celo: sendependi?o.

 

Juraj vortludoj kontra? civitanaj iniciatoj

 

En la venonta pa?o, vortumaj nuancoj estos tre gravaj. Katalunaj politikistoj zorge evitas la vorton “referendumo”, ?ar la? la Konstitucio okazigon de kia ajn referendumo, e? en plej malgranda vila?eto, devas rajtigi la hispana registaro per re?a dekreto: rekta demokratio ja estas suspektinda por hispanoj. Socialista prezidinto de la ?eneralitato de 2006 ?is 2010 Jose Montilla e? publike deklaris dum la balotkampanjo ke “referendumoj estas la preferata ilo de diktatoroj”. La 9an de Oktobro, ERC provis en la Kongreso “la skotan vojon”, nome, peti transdonon de la povo okazigi referendumojn sen aliula permeso al la ?eneralitato, kiun transdonon teorie la Konstitucio permesas, sed PP, PSOE kaj PSC vo?donis kontra?e.

 

Krome, la nova “interpreto” de la Statuto farita de la Konstitucia Kortumo anka? malpermesas al la princlanda Parlamento fari propran le?on por reguli urbajn kaj a?tonomajn referendumojn. Tial, en Februaro de 2011, la Kortumo akceptis pledon de la hispana registaro kontra? la princlanda le?o pri referendumoj aprobita en Marto de 2010, kvankam tiu le?o neprigis peton de ?tata rajtigo anta? la alvoko. Nun la le?oj permesas al la a?tonoma registaro alvoki siajn civitanojn al referendumo nur por reformi sian Statuton, sed intertempe la civitana iniciatemo montris aliajn atentindajn vojojn.

 

En Majo de 2009, interreta civitana organizo prezentis al la princlanda Parlamento proponon de popola le?-iniciato por alvoki referendumon la 12an de Septembro de 2010 kun tre rekta demando: “?u vi konsentas, ke Katalunio fari?u plenrajta ?tato sendependa, demokratia kaj sociala, ene de E?ropa Unio?”. Kvankam la 16an de Junio la Parlamento malakceptis la proponon kaj e? subskrib-kolektado ne povis komenci?i, dekdu tagojn anta?e la magistrato de urbeto Arenys de Munt (8.500 lo?antoj) decidis kunlabori kun loka suverenista asocio por “sondi opinion” pri la demando proponita de la le?-iniciato. La aferon tuj famigis la eksterordinaraj malhelpoj de la hispanaj ju?istoj, inter ili nuligo de la magistrataj protokoloj kaj rajtigo de falangista manifestacio, sed evidenti?is ke ne eblis malpermesi agon de privata asocio, kaj do la 13an de tiu-jara Septembro ?iuj urbanoj povis vo?doni en plena provludo de referendumo.

 

Multaj aliaj urboj decidis imiti la eksperimenton tiel ke, anta? la malfacila tasko pledi kontra? cento da magistratoj, la ?tataj institucioj ?esis malpermesi ilian kunlaboron kun la civita kampanjo. Okazis novaj ondoj de urbaj referendumoj de tiu Decembro tra la tuta jaro 2010 ?is la 10a de Aprilo de 2011, kiam vo?donis Barcelono mem. Interesa noveco de la iniciato estis ke, ?ar oni ne rajtis uzi la ?tatan registron de elektantoj, sufi?is registriteco ?e la urbo por vo?doni; tial, anka? 16/17-jaruloj kaj enlo?antaj eksterlandanoj povis partopreni sendepende de ilia (ne)rajto vo?doni en hispanaj balotoj. Entute, 4.668.673 homoj en 553 el 947 urboj estis alvokitaj al la urnoj, el kiuj 19% vo?donis. Malgra? la granda sindeteno, la jesoj estis 91,74% el ?iuj vo?donoj, kaj la kampanjo videbligis kaj organizis la suverenisman movadon kiel neniam anta?e. La 3an de Marto de 2010, kaj denove la 10an de Marto de 2011, la Parlamento aprobis rezoluciojn por “agnoski” kaj “apogi” la konsultojn kaj memorigi ke katalunoj neniam rezignis sian rajton je memdispono, promesante laboradi por plenumi ilian rajton decidi.

 

Aliflanke, la vere grava rezulto de la referendum-kampanjo estas la ideo kiun el ?i tiris katalunaj politikistoj: popolkonsultoj ne decidopovaj kaj ne uzantaj la ?tatan censon de elektantoj ne estas veraj “referendumoj” kaj do teorie ne bezonas ?tatan rajtigon. Tiu interpreto havas bazon en verdikto de la Konstitucia Kortumo, kiu tiel difinis referendumon en 2008 por nuligi referendum-alvokon de la E?ska Parlamento. Post tiu konstato kaj la pledo kontra? la kataluna le?o pri referendumoj, la Parlamento komencis ellabori novan le?on pri “nereferendumaj popolkonsultoj” kiuj, uzante nur urbajn registrojn kaj la datumojn de la Kataluna Statistika Instituto, ebligu tut-princlandan popolkonsulton. Tamen, la le?oprojekto ankora? ne estis finita anta? la lastaj balotoj, kaj la unua tasko de la nova Parlamento estos zorge kaj perfekte fini ?in por kiel eble imunigi la estontan popolkonsulton disde atakoj de hispanaj ju?istoj. Tia la?le?a referendumo kredeble gajnus anka? socialistan apogon. Kvankam formale ?i ne plu estus decidopova sed nur konsulta, oni konsideru ke la referendumo de la Statuto ja estis konstitucie decidopova, kio ne sufi?is por ke la Konstitucia Kortumo malakceptu pledon kontra? ?i, tiel forvi?ante la le?an distingon inter amba? kategorioj.

 

Alia vortumo kiu jam ka?zas diskutojn estas tiu de la proponota demando mem, ?ar kontra?antoj prave avertis ke pro la manko de le?aj precedentoj a?tomata membri?o en E?ropo ne estas garantiita kaj ?iukaze estos decido de la Unio mem, ne de katalunoj. Dum skotoj nuntempe alfrontas la saman dubon kiel ?efe teknikan demandon, hispanaj politikistoj sen?ese kaj ripete minacas uzi ?iujn ?ancojn vetoi aligon de Katalunio, e? la vicprezidanto de la E?ropa Komisiono Joaquin Almunia. Forpelo el la E?ropa Unio estus tiel timiga katastrofo por la kataluna ekonomio, ke la imago de la Unio blokanta Katalunion kiel Usono Kubon (kaj cetere, kiel UEA blokas Katalunan Esperanto-Asocion de multaj jaroj) fantomis en ?iuj balotkampanjaj debatoj. Tamen, danke al tiuj debatoj nun katalunoj pli konscias ke partopreno en la E?ropa Liber-Komerca Asocio ne postulas membrecon en la Unio, kaj ke vetooj povos ekesti problemo nur post kiam aliaj ?tatoj agnoskos sendependecon de Katalunio, inkluzive de Hispanio mem. La anta?a ?tupo, fakte, estos la vera defio, ?ar, kiel Katalunio atingos juran agnoskon de sendependeco nur deklarante ?in?

 

La malfacila estonteco

 

La 19an de Decembro, CIU kaj ERC fine atingis interkonsenton por formi novan registaron kaj okazigi la referendumon en la jaro 2014, provante du malsamajn vojojn paralele. Unue, la Parlamento uzos la le?on pri “referendumaj popolkonsultoj” de 2010 por peti permeson de la ?tato; tio eblas ?ar, kvankam pri ?i la Konstitucia Kortumo ankora? devas verdikti, en Junio de 2011 la Kortumo levis ?ian preventan suspendon. Per tiu permespeto, katalunoj donos al Hispanio la lastan ?ancon rekonsideri sian sintenon kaj, se ?i sukcesos, anka? garantios socialistan apogon por la referendumo.

 

Due, la ?eneralitato ellaboros kaj aprobos sian novan le?on pri “nereferendumaj popolkonsultoj” kaj per ?i alvokos la referendumon se permeso ne venos. Kvankam formale tia popolkonsulto ne plu estos decidopova sed nur konsulta, oni konsideru ke la referendumo de la Statuto ja estis konstitucie decidopova, kio ne sufi?is por ke la Konstitucia Kortumo malakceptu pledon kontra? ?i, tiel forvi?ante la le?an distingon inter amba? kategorioj. Anka? la E?ropa Kortumo pri Homaj Rajtoj en Strasburgo plue neis ian diferencon en Januaro de 2012, kiam ?i deklaris ke la verdikto pri la Statuto ne vundis civitan rajton je rekta politika partopreno.

 

La tria vojo estas nemapita teritorio: kion fari post la tre anta?videbla malhelpo de la hispana registaro al amba? specoj de popolkonsulto? La hispana vicprezidantino Sáenz de Santamaria, nur du tagojn post la anonco de balotoj, jam promesis tuj pledi en la Konstitucia Kortumo kontra? la le?o pri nereferendumaj popolkonsultoj la saman tagon kiam ?in aprobos la Parlamento. Pledo tuj suspendus la le?on kaj la Kortumo, prokrastante verdikton dum jaroj, povus paralizi kaj mortigi la proceson sendepende de la fina decido pri la?konstitucieco. Kaze de suspendo, katalunoj devos decidi kiel longe ili eltenos tiun pluan limigon, el?erpante la mallar?ajn politikajn kaj le?ajn elirojn kiu restos al ili, anta? ol finfine elpa?i ekster la sufokaj limoj trudataj de Hispanio.

 

ERC favoras la alternativon ke la Parlamento mem publike deklaru sendependecon por gajni eksterlandan helpon kaj poste okazigu la referendumon per tiu helpo, se ne povos fari tion anta?e. La modelo estas la deklaro de sendependeco de Kosovo, kiun la 22an de Julio de 2010 la Internacia Kortumo de Hago verdiktis konforma al internacia juro. Tamen, ne estas klare kiom vastan interkonsenton bezonus tiu deklaro en la Parlamento. E? pri hipoteza referendumo, PSC, PP kaj C’s asertas ke ?i bezonus aprobon de du trionoj el la deputitoj, do 90 el ili, kiun la bloko CIU+ERC+CUP+ICV ne havas, ?ar tiun plimulton postulas la statuta artikolo pri statuta reformo. Eblas kontra?argumenti ke ne temas pri reformo sed pri tute nova Konstitucio por Katalunio. Fine, la verdikto pri Kosovo nur evidentigis ke sendependi?oj ne havas juran sed politikan bazon, kaj ke ili estas la?le?aj ?uste ?ar estas eksterle?aj: anstata?i obei anta?ekzistantan juron, ili kreas novan kaj senprecedentan el nulo. Aliflanke, la politikaj kondi?oj de Katalunio kaj Kosovo tiel malsamas ke malfacilas imagi kiel tiu deklaro ?an?us la sintenon de fremdaj ?tatoj.

 

La situacio radikale ?an?i?us se Hispanio finfine sendus policon por forpreni urnojn de referendumo a? por forsendi la Parlamenton. ?uste tion publike proponis la 28an de Septembro ne alia ol la vicprezidanto de la E?ropa Parlamento mem, Alejo Vidal-Quadras, en hispana televid-kanalo, sen posta kontra?diro de lia partio, la PP. Tiu partio nun havas la absolutan plimulton en la Kongreso bezonatan por deklari sie?o-staton, kiu suspendus fundamentajn civitajn rajtojn kaj metus Katalunion sub militista ju?orajto. Tuj post la septembra rezolucio de la Parlamento, emerita hispana militisto kaj prezidanto de militista asocio publike alvokis al deklaro de sie?o-stato, ?ar la? konstitucia artikolo, estas devo de la armeo “defendi la teritorian kompletecon kaj la konstitucian ordon” de Hispanio.

 

Malgra? ?io ?us klarigita, la politika situacio ne nepre devus tiel ekstremi?i, ?ar Hispanio havas aliajn atutojn je sia dispono krom armiloj. La Konstitucio rajtigas la registaron “alpreni kiun ajn necesan rimedon por devigi al perforta plenumo de siaj konstituciaj devoj” la a?tonomajn komunumojn, kvankam tia suspendo de a?tonomeco okazis nur en 1934, anta? la Civita Milito kaj sub alia konstitucio. La plej facila maniero fari tion estus tre simpla kaj senperforta: haltigi la normalan monfluon de la hispana fisko al Princlando. Tamen, tio kredeble spronus spegulan reagon de la civitanaro, kiu, oni ne forgesu, ?is nun mem-iniciate kondukis katalunajn politikistojn anstata? esti kondukata, kiel evidentigis la manifestacioj kaj la urbaj referendumoj. En la printempo de 2012, jam levi?is individuaj alvokoj al fiska malobeo a? “fiska lojaleco”, tio estas, sendi impostojn ne al la hispana fisko sed al la Impost-Agentejo de la ?eneralitato. Tiuj pioniroj haltis konstatinte ke ili elmetus sin al ruinigaj monpunoj de la ?tato, sed se Hispanio provos “heroigi” Mas’on per persona ju?o, kredeble aperos pliaj kandidatoj al heroi?o, ?efe se la ekonomio da?re malpliboni?os kaj oni havos malpli perdotan.

 

Fine, tiu ebleco kondukas nin al la funda kialo ke la politika evoluo estas tiel neanta?videbla: sur ?i da?re efikos ?an?i?antaj ekonomiaj faktoroj. Vidal-Quadras moke diris: “Se ili volos elmeti la popolon sur la stratojn, lasu ilin, sed ili ne povos manifestacii pli ol unu monato: manifestacioj ne man?igas.” Ironie, povos okazi ke anka? nemanifestaciantoj ne man?os. Fine de 2011, senlaboruloj en Princlando estis 775.400 (20,5% el la labora?a lo?antaro), kaj en 225.000 hejmoj neniu membro havis salajron. Kreskanta nombro el ili ne plu ricevas ian ajn subtenon kaj sinkas en mizeron. En la du venontaj jaroj, senlaboreco kaj malri?i?o nepre kreskos, kaj en Septembro de 2012 senlaboreco jam atingis 22,5%. Indas ?i-rilate rememori la grandajn manifestaciojn de la “indignanta” movado, kiu de la 15an de Majo de 2011 dum pluraj monatoj okupis placojn tra la tuta Hispanio kulpigante la politikistaron pro la malboni?o de viv-kondi?oj. En Katalunio, tiu movado malaktivi?is post grava politika mispa?o: la 15an de Junio, iuj korpe atakis parlamentanojn debatontajn la unuan fortondotan bu?eton. Publikigo de katalunlingva pardonpeto nur plievidentigis la hispanlingvecon de iliaj anta?aj manifestoj, kaj ilian kompletan indiferentecon al la nacia sopiro de Katalunio. Nun, kiam CIU devos interkonsenti bu?eton kun ERC anstata? kun PP dum PP regas en Madrido, eblas demandi ?u la sociala kaj la nacia movadoj fine interplekti?os en senprecedentan pu?on por ekonomia kaj politika sendependeco.

Rubén Fernández Asensio 

Esperantistes catalans passen el cap d?any a la Setmana Jove d?Esperanto

Sense categoria

Divesos esperantistes residents a Barcelona, com la Chiara, l’Anna, el Camilo o el Xavi, van participar a la darrera edició de la Junulara Esperanto Semajno (JES) [Setmana Jove d’Esperanto], juntament amb altres 250 joves esperantistes de Bèlgica, Dinamarca, Suècia, Holanda, Hongria, Polònia, Alemanya, Rússia, Ucraïna, Portugal, Finlàndia, Mèxic, França, Itàlia, Canadà, Txèquia, Eslovàquia, Brasil, Iran, Israel, Jordània, Estats Units, Japó o Xina.


La trobada va tenir lloc a Naumburg, a prop de la ciutat alemana de Leizpig. Com és habitual, de l’organització se’n van encarregar conjuntament les seccions nacionals alemanya i polonesa de l’Associació Mundial de Joves Esperantistes (TEJO), és a dir, els joves polonesos i alemanys, en un bonic exemple de com l’esperanto pot facilitar la comunicació i la concòrdia entre pobles que no sempre han estat ben avinguts.

Entre les diverses activitats, podem mencionar debats sobre els drets lingüístics o sobre el rol de l’esperanto a la Unió Europea. D’altra banda, hi va haver cursos de Chi-Qong i meditació, així com concursos com el presentat per Giorgio Silfer sobre la cultura esperantista, on els participants havien d’endevinar esperantistes célebres a partir de fotografies de personatges com Zamenhof, Privat, Kabe o el mateix Silfer, modèstia a part.  

Dues xerrades destacades van ser la presentacio de la situació actual al Japó després del tsunami i l’accident nuclear a Fukushima, i la presentació del projecte pioner “Springboard to languages”, pel qual a diverses escoles d’Anglaterra s’està experimentant amb l’ensenyament de l’esperanto per motivar als alumnes de primària en l’estudi de l’anglès i facilitar-ne així el seu aprenentatge.

Hi va haver també sessions d’introducció a les llengua polonesa, hongaresa, soraba  i al francès del Quebec. La part més musical i festiva la van protagonitzar els concerts d’artistes com La Perdita Generacio, I.D.C., Tone, Johnny M, JoMo, Jxele, Platano, Esperanto Desperado, 42, Dijom o Danghera, entre d’altres.

L’any vinent, la JES torna a terres poloneses, tot i que encara no està decidit a quina ciutat.

Celebració de la diada de l’esperanto

Sense categoria
Com cada any, el passat 15 de desembre es va commemorar arreu del món la diada de l’esperanto, en coincidència amb la data de naixement de l’iniciador de la llengua internacional, Lluís Llàzer Zamenhof. Enguany l’efemèride era molt especial, ja que es tractava de celebrar també els 125 anys de la publicació de la primera publicació que descrivia la llengua i mostrar així que segueix sent una llengua viva i útil per a les necessitats del món actual.

A Catalunya, el programa va ser molt complet i va superar totes les expectatives dels organitzadors de la jornada, que van veure com l’espai es quedava petit en cadascun dels actes. Cal destacar la presència d’esperantistes de diversos racons dels Països Catalans, però també de l’estranger, com la Mireille Grosjean, que va venir des de Suïssa per acompanyar-nos en aquesta jornada.
En primer lloc, al Museu de l’Esperanto de Subirats es va fer la presentació d’una vintena de llibres escrits per Anna Rosselló i Josep Travesset, durant el seu viatge per Sudamèrica, que va durar diversos anys coneixent les inquetuds i les reividicacions dels pobles originaris. Entre els ponents, en Ramon Perera va destacar els aspectes més personals dels autors, mentre que en Joan Inglada realitzava un detallat recorregut del viatge, tot i explicant-hi anècdotes, tant divertides com commovedores.
Posteriorment, la sala d’actes de l’espai Vilaweb va acollir una interessant taula rodona moderada pel coordinador de l’Associació Catalana d’Esperanto, Ferriol Macip, sobre la diversitat lingüística i la pau. L’acte va comptar amb la participació de destacats experts en la matèria, com la lingüista Carme Junyent, el politòleg i periodista Jordi Armadans o l’investigador per la pau Xavier Alcalde.
La defensa de la diversitat lingüística mitjançant una llengua internacional, auxiliar i democràtica va generar un intens debat entre el públic, que va continuar durant el sopar de germanor al restaurant Horiginal. En acabar, els presents van valorar positivament la qualitat dels actes de la jornada i es va comentar la possibilitat de buscar sales amb major capacitat per a la celebració del dia de l’esperanto de 2013.

Esperanto*CAT exigeix al ministre Wert la retirada completa i immediata del projecte de llei

Sense categoria
L’Associació Catalana d’Esperanto condemna de la manera més enèrgica la conducta antidemocràtica i genocida contra la llengua catalana, i occitana a l’Aran, per part del ministre Sr. Wert i exigeix la retirada completa i immediata del projecte de llei.
Ens adherim a la convocatòria de concentració feta per Somescola en defensa de l’escola catalana en català, i en occità a l’Aran, el proper 10 de desembre, coincidint amb la commemoració del Dia Mundial dels Drets Humans. La concentració tindrà per lema: “Per un país de tots, l’escola en català” i tindrà lloc a 2/4 de 7 de la tarda a la plaça Sant Jaume de Barcelona.

Victòria del gallec

Sense categoria

El Tribunal Superior de Justícia de Galícia ha anul·lat dos articles fonamentals de la norma 79/2010, que  ha fet desaparèixer el 96% de l’ensenyament en gallec de les ciutats de Galícia.

La norma establia que l’idioma en què s’imparteix l’educació infantil és la llengua materna majoritària de l’alumnat de cada centre, segons declaraven pares i mares. D’acord amb la sentència, la norma vulnera el dret fonamental a l’educació, recollit en la Constitució, ja que amb la norma establerta les autoritats educatives “sotmetien a votació un aspecte tan fonamental com la llengua a utilitzar en l’educació infantil” i es desentenien així de les seves obligacions de la programació general de l’ensenyament.

Per altra banda, la norma donava llibertat als alumnes de primària d’utilitzar la llengua oficial que els plagués, independentment de en quina s’impartia l’assignatura, excepte en el cas de llengua estrangera. El tribunal ha considerat que l’article en qüestió de la norma vulnera de Llei de Normalització Lingüística gallega i la doctrina del Tribunal Constitucional, segons les quals el gallec és, amb caràcter general, el vehicle de comunicació de l’ensenyament no universitari a Galícia. També, segons el Tribunal, resulta contrari al foment de l’ús progressiu del gallec en l’ensenyament que estableix la Llei de Normalització Lingüística.

Des de l’Associació Catalana d’Esperanto ens afegim a les mostres d’alegria de la comunitat educativa gallega i de la societat gallega en general per la aquesta sentència que marca un límit clar a les polítiques unilaterals i expeditives d’un Partit Popular cada vegada més escairat cap a l’extremisme espanyolista i que pretén eliminar allà on pugui els instruments de normalització lingüística pactats anteriorment per amplíssima majoria (inclosos el mateix Partit Popular). Esperem per això que aquesta sentència pugui servir de precedent per anul·lar l’atac del mateix partit contra l’ensenyament en català a les Illes.